Vitamine K is al begin jaren 30 ontdekt door de Deense onderzoeker Henrik C. P. Dam bij het Biochemische Instituut van de Universiteit van Kopenhagen. Tijdens experimenteel onderzoek op kuikens gevoed met een vetarm dieet ontdekte hij een onbekende stof dat nodig was om het bloed te laten stollen. De vetoplosbare vitamine werd vitamine K genoemd naar zijn functie: nodig voor coagulatie.

Enkele jaren later kon de Amerikaanse onderzoeker Edward A. Doisy de moleculaire structuur van vitamine K1 bepalen en synthetiseren in het laboratorium. Later werd bewezen dat een aantal verwante moleculaire structuren dezelfde functie kunnen hebben – deze werden ook K-vitamines (K1, K2) genoemd. In 1943 werden Dam en Doisy bekroond met de Nobelprijs voor de Geneeskunde voor hun ontdekkingen. Vitamine K is een verzamelnaam voor een groep vitaminen met min of meer gemeenschappelijke moleculaire structuren.

Onderzoek van verschillende voedingsmiddelen

Tegenwoordig weten we meer over het effect van vitamine K. Sommige bevolkingsgroepen hebben een voedingspatroon met veel grotere hoeveelheden vitamine K dan andere bevolkingsgroepen. In Japan is het gerecht natto, met hoge concentraties van vitamine K2/MK-7, een traditioneel gerecht dat al honderden jaren wordt gegeten.

In de Europese landen is met name Nederland actief bij het uitvoeren van onderzoek naar vitamine K. Dit kan komen doordat Nederland bekend staat om haar kazen en de bevolking over het algemeen veel zuivelproducten eet, waaronder kaas. Onderzoekers in de Verenigde Staten richten zich vooral op vitamine K1, maar ze hebben ontdekt dat vitamine K1 niet zo efficiënt is als K2.

Bot wordt gedurende ons leven constant gevormd en afgebroken,om klein letsel te herstellen en zodat het lichaam de grote hoeveelheid calcium in het botweefsel kan gebruiken om de vitale functies behouden. Tijdens de kindertijd en adolescentie is de snelheid van de vorming groter dan de snelheid van de afbraak.

Na de leeftijd van ca. 25 – 30 jaar verandert dit wat geleidelijk leidt tot verlies van botsterkte en massa. Een aantal belangrijke onderzoeken uitgevoerd in Japan hebben vastgesteld dat vitamine K2 (als menachinon-7 of MK-7) in natto (bacterieel gefermenteerde sojabonen) een bijzonder goed effect heeft op de gezondheid van de botten.

Vrouwen uit gebieden in Japan met een hoge consumptie van natto hebben aangetoond minder botbreuken en hebben over het algemeen gezondere botten dan vrouwen uit gebieden waar natto minder vaak wordt gegeten. Momenteel is natto het gerecht met het hoogste gehalte K2/MK-7.

Onderzoek uit Europa en de Verenigde Staten hebben de ontdekkingen in Azië bevestigd: K2 is de meest effectieve vorm van vitamine K voor gezonde botten. Vitamine K1 heeft ook effect, maar doordat vitamine K1 snel in het lichaam wordt omgezet, zijn veel grotere doses K1 nodig om hetzelfde effect te bereiken als een kleinere dosis K2. Het meest uitgebreide klinische onderzoek tot nu toe naar vitamine K2/MK-7 komt uit Nederland – een dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek met in totaal 244 postmenopauzale vrouwen(Ref. Osteoporosis Int. 2013).

Dit onderzoek toont aan dat vitamine K2/MK-7 een goed effect heeft, maar dat het enige tijd duurt voordat het effect duidelijk wordt. Pas na twee jaar van regelmatige consumptie van vitamine K2/MK-7 werd een vertraging in het “natuurlijke” botverval gedocumenteerd. Een overzicht van relevant onderzoek dat momenteel wordt gepubliceerd, laat zien dat vitamine K2/MK-7 een goede invloed heeft op gezonde botten en efficiënter is dan vitamine K1, maar dat meetbare veranderingen in botindicatoren zoals botmassa, minerale dichtheid en botsterkte na 2-3 jaar zijn aan te tonen. Vitamine K2/MK-7 is dus op de eerste plaats een preventief supplement dat regelmatig moet worden genomen om het risico van leeftijdsgebonden veranderingen in het botweefsel te verminderen – wat weer kan leiden tot osteoporose.

Het klassieke wetenschappelijk artikel dat het effect van vitamine K2 bevestigt voor hart- en vaatziekten is de zogenaamde “Rotterdam Study”, gepubliceerd in 2004.

Oorspronkelijk was “The Rotterdam Study” slechts één van ongeveer 1000 artikelen geschreven na een uitgebreid onderzoek uitgevoerd in een wijk in Rotterdam. Al eind jaren 80 werden bijna 8000 mannen en vrouwen ouder dan 55 geworven voor fase één van het bevolkingsonderzoek.

Het doel was om een   populatie vele jaren te bestuderen en levensstijlfactoren te onderzoeken die invloed hebben op de gezondheid, ziektes en de doodsoorzaak met een bijzondere aandacht voor hart- en vaatziekten en kanker. Sinds 1990 zijn er steeds meer mensen betrokken bij het onderzoek.

In 2008 zijn ongeveer 15.000 mensen (45 jaar en ouder) opgenomen in het onderzoek. In het onderzoek van 2004 werden ongeveer 4800 mannen en vrouwen (die aanvankelijk gezond waren) gevolgd gedurende een periode van 10 jaar met betrekking tot cardiovasculaire ziekten en doodsoorzaken in verband met het gebruik van vitamine K1 en K2.

De resultaten lieten een duidelijk verband zien tussen de consumptie van de hoogste dosis vitamine K2 en een verlaagd risico op cardiovasculaire ziekte en het risico op overlijden aan dergelijke ziekten. Hoewel vitamine K1 in veel grotere doses dan K2 werd gebruikt, werd er geen beschermend verband gevonden tussen vitamine K1 en cardiovasculaire gezondheid.

De bevindingen in dit deel van het Rotterdamse onderzoek werden bevestigd in een andere uitgebreid bevolkingsonderzoek, ook uit Nederland (PROSPECT-EPIC-cohort, Utrecht). Dit onderzoek omvat meer dan 16.000 vrouwen tussen de 49 en 70 die, bij werving, geen hart- en vaatziekten hadden.

De vrouwen werden 8 jaar gevolgd en de trend was hetzelfde: zelfs na correctie voor traditionele risicofactoren voor cardiovasculaire ziekted zoals leeftijd, zwaarlijvigheid, roken, hoge alcoholconsumptie, diabetes etc., was er een duidelijk verband tussen de consumptie van K2 en een verlaagd risico op hart- en vaatziekten. Vitamine K1 had wederom niet hetzelfde goede effect als vitamine K2.

Onder een selectie van 564 postmenopauzale vrouwen uit dit onderzoek werd ook ontdekt dat de vrouwen die het meeste K2 hadden gegeten minder last hadden van verkalking van de slagaders naar de hartspier – een aandoening die leidt tot stijvere slagaders en mogelijk leidt tot het krijgen van een hartaanval.

Verschillende onderzoeken hebben nu dezelfde resultaten opgeleverd:
Het consumeren van voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan vitamine K2 (sommige zuivelproducten/gefermenteerde kaas en sojabonen/natto) heeft een positief effect op de cardiovasculaire gezondheid. Uit het meest recente klinische onderzoek uitgevoerd naar vitamine K2/MK-7 is gebleken dat K2/MK-7 een goede invloed heeft op stijve slagaders – de zogenaamde arteriële stijfheid. Arteriële stijfheid wordt aangetoond in verschillende studies als een onafhankelijke risicofactor voor het ontwikkelen van cardiovasculaire ziekten, en komt relatief vaak voor bij een hogere leeftijd.

Verlies van elasticiteit van de slagaders is verbonden met het risico van hoge bloeddruk, een verschijnsel dat grote delen van de oudere bevolking treft. Een onderzoek gepubliceerd in februari 2015 in Thrombosis and Heamostatis toonde aan dat de 120 vrouwen die gedurende drie jaar K2/MK-7 gebruikten minder arteriële stijfheid hadden terwijl dezelfde hoeveelheid vrouwen die een placebo kregen (capsules zonder vitamine K2) meer arteriële stijfheid hadden.

Aangezien arteriële stijfheid zich met de tijd ontwikkelt, is het belangrijk dat dergelijke onderzoeken gedurende voldoende tijd worden uitgevoerd zodat het effect zichtbaar wordt. Het onderzoek werd uitgevoerd onder gecontroleerde omstandigheden en bevestigt de eerder genoemde positieve effecten: regelmatige consumptie van vitamine K2 lijkt het risico op harten vaatziekten te verlagen. Dit onderzoek toont ook aan dat vrouwen die al stijve slagaders hebben deze ontwikkeling kunnen verminderen met behulp van vitamine K2.